काठमाडौं । बदलिंदो जीवनशैलीका कारण मानिस विभिन्न रोगको चपेटामा परिरहेका छन् । त्यसमध्ये उच्च रक्तचाप आम समस्या जस्तै बन्दै गएको छ । यो समस्यालाई समयमै नियन्त्रण गर्न सकिएन भने यो घातक पनि हुन सक्छ ।
उच्च रक्तचाप भनेको मुटुको धमनीमा रगतको प्रवाह अचानक बढ्ने अवस्था हो । यदि लगातार उच्च रक्तचाप बढिरहेको छ भने त्यसको उपचार गर्नुपर्छ । अन्यथा यसले विभिन्न स्वास्थ्य समस्या निम्त्याउन सक्ने वरिष्ठ मुटुरोग विशेषज्ञ प्रा. डा. राजेन्द्र कोजु बताउँछन् ।
उच्च रक्तचाप नियन्त्रण गर्न औषधि खानैपर्छ ?
उच्च रक्तचाप १४० देखि १५० माथिल्लो र ८० देखि ९० तल भएका कतिपय व्यक्तिलाई जीवनशैली परिवर्तनबाटै पनि उच्च रक्तचाप नियन्त्रण गर्न सकिन्छ । तर जीवनशैलीमा परिवर्तन गर्दा पनि उच्च रक्तचाप नियन्त्रण हुन सकेन भने चाहिं औषधि खानैपर्ने डा. कोजु सुझाउँछन् ।
‘उच्च रक्तचाप नियन्त्रण भइरहेको छैन । तर म जीवनशैली नै परिवर्तन गर्छु, औषधि खाँदिन भन्दा उच्च रक्तचापले हाम्रो शरीरमा विभिन्न नकारात्मक असर गर्न सक्छ । त्यसैले नियन्त्रण गर्न औषधि खानु नै उपयोगी हुन्छ,’ उनी भन्छन् ।
औषधिले कसरी काम गर्छ ?
सामान्यतया माथिल्लो रक्तचाप ९० देखि १२० को बीचमा हुनुपर्छ भने तल ६० देखि ८० को बीचमा । तर माथिल्लो रक्तचाप १४० भन्दा माथि गयो र तल ९० भन्दा माथि पुगेमा भने रक्तनलीमा रगतको प्रवाह बढ्छ । रक्तनलीमा रगतको चाप बढेपछि मिर्गौला, मुटु, आँखा लगायत अंगमा रक्तसञ्चारको नकारात्मक प्रभाव पर्छ । उच्च रक्तचापले शरीरमा नराम्रो असर गर्ने भएकाले त्यसबाट बचाउन र रक्तनलीमा आवश्यक मात्रामा चाप मिलाउन औषधिले काम गर्ने कोजु बताउँछन् ।
साइड इफेक्ट के हुन्छ ?
डा. कोजु भन्छन्, ‘उच्च रक्तचापको औषधि प्रशस्त अध्ययन र अनुसन्धानपछि प्रयोगमा ल्याइएको भएकाले यसको खासै ठूलो साइड इफेक्ट हुँदैन । कसैकसैमा भने खुट्टा सुन्निने, सुख्खा खोकी लाग्ने, दमको रोगी छन् भने स्याँस्याँ अलि बढ्ने जस्ता साधारण साइड इफेक्ट देखिन्छ । तर औषधिको साइड इफेक्टभन्दा फाइदा नै धेरै हुन्छ ।’
यो जीवनभर खानैपर्छ ?
उच्च रक्तचापलाई नियन्त्रणमा राख्न औषधि खाने भएकाले उच्च रक्तचाप बढी छ भने त जीवनभर नै औषधि खानैपर्ने कोजु बताउँछन् ।
‘प्रायः व्यक्तिलाई यो औषधि जीवनभर नै खानैपर्ने हुन्छ । तर कतिपय व्यक्तिलाई जीवनशैली परिवर्तन गरेर मोटोपन कम गर्यो, तनाव कम लियो, धुम्रपान, मद्यपान गरेन भने उसको रक्तचाप नियन्त्रण भयो भने औषधि बन्द गर्न पनि सकिन्छ,’ कोजु भन्छन् ।
उच्च रक्तचाप नियन्त्रण गर्ने प्राकृतिक तरिका
उच्च रक्तचाप नियन्त्रण गर्ने प्राकृतिक उपाय भनेको जीवनशैली परिवर्तन नै हो । त्यसैले जीवनशैली परिवर्तन गरेर उच्च रक्तचाप नियन्त्रणमा राख्न यी कुरामा ध्यान दिनुपर्ने डा. कोजु सुझाउँछन् ।
-बिहान समयमा उठ्ने
-दैनिक व्यायाम, योग, ध्यान गर्ने
-अनावश्यक तनाव नलिने
-धुम्रपान, मदिरापान नगर्ने
-मोटोपन घटाउने
-नुन धेरै खाने खाने बानी छ भने कम खाने
-धेरै गुलियो, कार्बोहाइड्रेट बढी भएको खाना तथा धेरै चिल्लो खाना कम खाने
-हरियो सागपात तरकारी र फलफूल प्रशस्त मात्रामा खाने ।
